Üsküdar Üniversitesi Yeni Medya ve İletişim Bölümü’nden Prof. Dr. Feride Zeynep Güder, dijitalleşmenin yaygınlaşmasıyla gelen yapay zekâ (YZ) iletişiminin, geleneksel arkadaşlıkların yerini almaya başladığını ve bunun ciddi riskler taşıdığını belirtti. Prof. Dr. Güder, YZ ile kurulan bağın “algoritmik arkadaşlık” olduğunu ve bu ilişkinin eşitler arası bir iletişim olmadığını vurguladı.
Yapay Zekâ: Kaydeden ve Unutmayan "Kara Kutu"
Prof. Dr. Güder, YZ ile kurulan ilişkinin en büyük tehlikesinin, verilerin kalıcı olarak arşivlenmesi olduğunu ifade etti:
-
İçten Pazarlıklı Tehlike: YZ'nın arkasındaki 'black box' (kara kutu) bilinmeden iç dökmenin, her şeyi kaydeden içten pazarlıklı biriyle sohbet etmeye benzediğini söyledi.
-
Veri Kullanımı: "Yapay zekâ, sizden elde ettiği verileri zamanı geldiğinde bir gün mutlaka lehte veya aleyhte kullanacaktır."
-
Unutulmama Hakkı: YZ'nın asla unutmayacağını, biriktireceğini ve bu durumun kişiyi gözetim kapitalizminin bir parçası yapacağını belirtti. Gerçek anlamda unutulma hakkının bu tür bir 'arkadaşlıkta' olmadığını ekledi.
-
Tehlike Boyutu: "Yapay zekâ, hain bir arkadaştan daha da tehlikeli olabilir.
Algoritmik Arkadaşlık ve Kronik Yalnızlık
Prof. Dr. Güder, YZ ile kurulan ilişkinin, aslında daha karanlık bir yalnızlığın göstergesi olduğuna dikkat çekti:
-
Duygusal Derinlik Eksikliği: YZ, ayna nöronlara sahip olmayan, yani empati kurma yeteneği olmayan bir mekanizmadır. Bu nedenle, bir insanın verebileceği gerçek derinliği ve ruhsal tatmini veriyor gibi yapsa da veremez.
-
Dijital Obezite: Kısa vadede can sıkıntısını giderebilse de, uzun vadede organik gıda eksikliği gibi insan ruhuna zarar verir ve dijital obeziteye yol açar, bu da kişiyi sığlaştırır.
-
Tahammülsüzlük: Sürekli kişiye özel bilgiler sunan ve onaylayan YZ etkileşimi, kişiyi gerçek dünyadaki karmaşık, pürüzlü ve yorucu ilişkilere karşı daha tahammülsüz hale getirebilir.
-
Sosyal Beceri Körelmesi: Kişi, sosyal becerilerini kullanma ihtiyacı hissetmediği için bu yetiler körelebilir ve yalnızlık kronikleşebilir.
Çözüm Yine İnsanda
Prof. Dr. Güder, YZ'nın günümüzdeki haliyle asla bir insanın sıcaklığını, dokunuşunu veya paylaşılan bir kahkahanın neşesini tutamayacağını belirterek, teknolojinin kullanım amacını şöyle özetledi:
-
Kullanım Amacı: YZ, insan ilişkilerinin yerine geçecek bir şey olarak değil, insan potansiyelini güçlendiren ve gerçek ilişkilere açılan bir köprü olarak teşvik edilmelidir.
-
İnsana Muhtaçlık: İnsanoğlu temelde yalnız olsa da, hayatın her döneminde birbirine muhtaçtır. "İnsan dipsiz koskoca evrenin karanlığında yanan cılız bir mum ışığı ise, onun kurtarıcısı ve yalnızlığını giderecek tek şey yine diğer insandır."
Bu değerlendirmeler ışığında, YZ ile kurulan ilişkinin bir "antrenman arkadaşı" gibi düşünülse de, bağımlılığa yol açmaması ve gerçek toplumsal aidiyet duygusunu sarsmaması gerektiği vurgulandı. |
